Hiiraan Online

Axad, September, 22, 2024 (HOL) - Madaxweynaha soo socda ee Maraykanka, ha noqoto Kamala Harris ama Donald Trump, wuxuu la kulmi doonaa caqabado siyaasadeed oo gudaha iyo dibadda ah. Arrimaha xuquuqda ilmo iska soo rididda, socdaalka, khilaafka jinsiyadeed, iyo sinnaan la'aanta dhaqaalaha waxay sii ahaan doonaan kuwo muran dhaliya. Siyaasadda arrimaha dibadda, madaxweynaha cusub waxaa hor yaalla go'aanno adag oo ku saabsan khilaafaadka Ukraine, Israel/Gaza, iyo xiisadda sii kordheysa ee Shiinaha iyo Taiwan.

Laakiin hal arrin oo ka halis badan dhammaan kuwaas ayaa madaxweynaha soo socda ku noqon doonta caqabadda ugu weyn ee laga yaabo inay saameyn weyn ku yeelato dunida oo dhan: Waa siyaasadda hubka nukliyeerka.

Soddonkii sano ee la soo dhaafay, khatarta dagaalka nukliyeerka wuxuu ahaa mid aad u hooseysa marka loo eego xilligii dagaalladii qaboobaa. Burburkii Midowga Soofiyeeti iyo heshiisyadii hoos u dhigay kaydka hubka nukliyeerka ee Maraykanka iyo Ruushka waxay horseedeen is-fahan ah in khatarta dagaal nukliyeer ah la yareeyo. Dad badan waxay bilaabeen inay aamminaan in xiisadda nukliyeerka la soo afjaray, waxaana diiradda la saarayaa arrimo kale oo caalami ah.

Si kastaba ha ahaatee, xasilloonidaas waxay u muuqataa inay dhammaatay. Xiriirka u dhexeeya quwadaha waaweyn ee caalamka, gaar ahaan Maraykanka, Ruushka, iyo Shiinaha, wuxuu hoos u dhacay sannadihii u dambeeyay, iyadoo heshiisyadii hub ka dhigista ay hakad galeen. Ruushka iyo Maraykanka labaduba waxay bilaabeen inay casriyeeyaan hubkooda nukliyeerka, halka Shiinaha uu si weyn u ballaarinayo awooddiisa nukliyeerka, taasoo abuurtay cabsi cusub oo ku saabsan suurtagalnimada dagaal nukliyeer ah.

Qalalaasaha siyaasadeed iyo militariga ee adduunka, gaar ahaan farriimaha hanjabaadaha ah ee ka imaanaya Mareykanka, Ruushka iyo Shiinaha, waxay dib u soo nooleeyeen walaaca laga qabo isticmaalka hubka nukliyeerka. Madaxweyniha Ruushka, Vladimir Putin, ayaa si isdaba joog ah ugu hanjabay inuu adeegsan doono hub nukliyeer ah haddii uu dareemo in Mareykanka iyo NATO ay si weyn u taageerayaan ciidamada Ukraine.

Sidoo kale, awoodda sii kordheysa ee Shiinaha waxay keentay in Maraykanka uu ballaariyo barnaamijyadiisa difaaca nukliyeerka. Koongarasku wuxuu oggolaaday horumarinta hub nukliyeer ah oo leh "wax-soo-saar hoose," kaas oo la rumeysan yahay inuu madaxweynaha siiyo doorashooyin dheeraad ah marka ay timaado wax ka qabashada khilaafaadka gobolka ee soo baxa.

Dagaalladii hore ee nukliyeerka, gaar ahaan khatarta dagaalka Gantaalaha Kuuba ee 1962-kii, waxay muujisay in isku dhacyada nukliyeerka ay sababi karaan burbur ba'an oo dunida oo dhan ah. Waqtigaas waxaa la helay is-faham dhexmara Maraykanka iyo Midowga Soofiyeeti si loo yareeyo khatartaas. Laakiin hadda, hadallada cusub ee ku saabsan suurtagalnimada isticmaalka hubka nukliyeerka waxay cabsi galinaysaa in hoggaamiyeyaasha quwadaha waaweyn ay mar kale ka fikiraan dagaalka nukliyeerka.

Dunida maanta waxay taagan tahay xaalad halis ah oo dagaal nukliyeer ah, taas oo aan la arag tan iyo dhammaadkii Dagaalkii Qaboobaa. Waa suurtagal in haddii dagaal nukliyeer ah uu qarxo, xitaa haddii la xakameeyo, boqolaal gantaal oo ballistik ah oo ay isdhaafsadaan Shiinaha, Ruushka, iyo Mareykanka ay burburin karto ilbaxnimada oo ay sababto dhimashada malaayiin ama xitaa balaayiin qof.

Madaxweynaha soo socda ee Mareykanka—ha noqdo Kamala Harris ama Donald Trump—wuxuu hubaal la kulmi doonaa go’aanno masiiri ah oo ku saabsan soo saarista iyo isticmaalka suurtagalka ah ee hubkan. Haddii ay tahay xiriirka nukliyeerka ee u dhexeeya Mareykanka iyo Ruushka ama kan saddex geesoodka ah ee ay ku jiraan Shiinaha, arrimahan waa kuwo la isku haleyn karo inaysan fududaan doonin.

Caqabadii ugu horreysay ee nukliyeerka ee hortaalla madaxweynaha soo socda haddaba wey muuqataa. Heshiiska Yaraynta Hubka Cusub ee Istaraatiijiga ah (New START), oo xaddidaya tirada hubka nukliyeerka ee Mareykanka iyo Ruushka, ayaa dhacaya 5-ta Febraayo 2026. Heshiiskan oo la saxiixay 2010, wuxuu labada dhinac ku xaddiday inay haystaan 1,550 madaxyo nukliyeer ah oo ay ku jiraan gantaallada ballistic-ga ICBM-yada iyo kuwa laga rido maraakiibta quusta (SLBMs).

Bishii Febraayo 2023, Madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin wuxuu ku dhawaaqay in dalkiisu uu "hakiyay" ka qaybqaadashadiisa heshiiska New START, inkastoo uu ballan qaaday inuu sii wadi doono xakameynta hubkiisa nukliyeerka haddii Mareykanku sidaas sameeyo. Maamulka Biden ayaa sheegay inay sii wadi doonaan u hoggaansanaanta heshiiska, iyagoo Moscow u soo jeediyay inay diyaar u yihiin inay ka hadlaan heshiis cusub marka uu dhaco 2026. Si kastaba ha ahaatee, Ruushka wuxuu diiday wadahadalladan, isagoo ku andacoonaya in Mareykanku sii wado taageerada milatari ee Ukraine.

Go'aanka Madaxweynaha Soo Socda

Madaxweynaha cusub ee Mareykanka waxa uu wajahaa go’aanno muhiim ah oo la xiriira mustaqbalka heshiiska New START. Waqti yar ayaa haray si si buuxda looga heshiiyo arrimahan. Go’aanka ugu horreeya ee la qaadi karo waa in Mareykanku sii wado u hoggaansanaanta heshiiska, inkasta oo Ruushka uu hakiyay ka qaybqaadashadiisa. Doorashadan waxay noqon kartaa mid lagu sii wado xaaladda jirta, inkastoo ay suuragal tahay in Washington iyo Moscow ay ku loollamaan tijaabooyin hubka nukliyeerka ah oo cusub.

Xulashada kale ee madaxweynaha cusub ayaa noqon karta inuu bilaabo wadahadal cusub oo uu ku qanciyo Ruushka in heshiis cusub oo nukliyeer ah la gaaro. Tani waxay noqon doontaa hawl adag oo u baahan waqti iyo dulqaad, iyadoo laga yaabo in la waajaho caqabado siyaasadeed oo gudaha ah, gaar ahaan Congress-ka oo qaarkood ay hore u soo jeediyeen in Mareykanka uu ka baxo heshiiska gebi ahaanba.

Midda ugu xun ee suuragalka ah waxay noqon doontaa in Mareykanka iyo Ruushka ay gebi ahaanba ka baxaan heshiiska, taasoo keeni karta in labada dhinac ay kordhiyaan hubkooda nukliyeerka. Tani waxay horseedi kartaa tartan hubka nukliyeerka ah oo cusub—mid aan la arag tan iyo xilligii Richard Nixon—iyadoo labada quwadood ee ugu awoodda badan nukliyeerka ay bilaabaan ballaarinta kaydkooda halkii ay hoos u dhigi lahaayeen.

Haddii Mareykanka iyo Ruushka ay ku guuldareystaan inay heshiis cusub gaaraan, waxaa hubaal ah in Shiinaha uu ku biiri doono tartanka hubka nukliyeerka. Xiisadda nukliyeerka ee saddex geesoodka ah oo dhex marta Mareykanka, Ruushka, iyo Shiinaha waxay noqon doontaa mid ka khatar badan tartanka laba geesoodka ah.

Dunida waxay wajahaysaa marxalad cusub oo halis ah, halkaas oo go’aannada siyaasadeed ee la qaadanayo ay si weyn u saameyn doonaan mustaqbalka amniga caalamka.

Hassan Istiila, Hiiraan Online
[email protected]